Úr byrgi til andlegra auðæfa

Kristján B. Jónasson, bókmenntafræðingur, bókagerðarmaður og formaður Félags íslenskra bókaútgefenda, er með alskemmtilegustu mönnum og heldur úti bloggi hér í sókninni, sem er ljúf skyldulesning fyrir alla bókkæra menn. Og fleiri raunar, því það er mikið varið í lýsingu á samtímanum með hliðsjón af bókmenntum aldanna.

Í nýjustu færslunni minnist hann á bókmenntalegan grunn Byrgis-málsins og harmar að varla sé til snifsi af grunnritum þeirra fræða á íslensku, ekkert eftir markgreifann de Sade eða von Sacher-Masoch og segir hið eina, sem komið hafi út af viti hérlendis vera Sögu augans eftir Georges Bataille í þýðingu Björns Þorsteinssonar.

Varðandi Leopold von Sacher-Masoch, sem sjá má hér að ofan, var hann ljóslega hinn merkasti maður, þó ekki væri nema fyrir þá einstæðu að bæði nöfn hans hafa ratað í orðabækur, annars vegar í alþjóðlega orðinu „masókismi“ og hins vegar í „Sacher-tertunni“, sem er ekki síður alþjóðleg í vinsældum sínum þó hún dragi raunar nafnið af Franz, frænda hans. Ég las einhverntíman snotra gotneska novelettu eftir hann, Marzella eða Æfintýrið um hamingjuna, sem kom út 1929. Það var alveg ágætt, en þar var ekki eftir neinu fyrir leðurmenn í Byrginu (dýflyssunni?) að slægjast.

Svo ég fletti Sacher-Masoch upp í Gegni og viti menn, þar var miklu meira að finna eftir karlinn en mig hafði órað fyrir, jafnt og þétt frá 1889 til 1949. Og hvað skyldi hafa verið hið fyrsta, sem kom út á íslensku eftir hann? Auðvitað var það grein í Sögusafni Þjóðólfs undir fyrirsögninni „Besti grundvöllur hjónabandsins“! Svo kom fleira út eftir hann í sögusafni Ísafoldar, skáldsagan Fjegraftarmaðurinn virðist hafa verið útgefin tvisvar með 27 ára millibili, 1903 og 1930, og loks kom út bókin Dómarinn með hljóðpípuna árið 1949.

Nú var það auðvitað stórmerkilegt, hve mikið af fagurbókmenntum (og ritgerðum og vísindagreinum) var þýtt á íslensku á þessum árum, gefið út í alþýðlegum og aðgengilegum útgáfum, og lesið upp til agna. Það hefur örugglega orðið þessari nýendurfæddu þjóð til mikillar blessunar. Hún var þá að komast frá örbirgð til auðlegðar með undraskjótum hætti og orsakasambandið þar á milli var vafalaust gagnkvæmt.

Þessi árin upplifum við annan eins uppgang í efnalegum skilningi, en er upplýsingin með samsvarandi hætti? Aðgangur að margvíslegu efni til dægrastyttingar er nægur og með fylgir líka fræðsluefni í einhverjum mæli. En þegar kemur að hinu djúpristara óttast ég að það sé nær ekkert framboð af alþýðlegu efni og þvert á móti í tísku að þvæla fræðin svo mjög, að þau komast aldrei úr fílabeinsturnum akademíunnar með illum afleiðingum, beggja vegna múranna. Samt mætti draga þá ályktun af vinsældum Draumalands Andra Snæs Magnasonar (sama hvað mönnum kann að finnast um efnistökin), að almenning þyrsti í slíkt efni. Væri ekki verðugt viðfangsefni fyrir íslenska útgefendur og fjölmiðla að reyna að bæta úr því?