Frelsið í Fréttablaðinu

Í Fréttablaðinu á sunnudag má lesa forystugrein eftir Kristínu Evu Þórhallsdóttur þar sem hún fjallar um fortakslaust reykingabann á veitinga- og skemmtistöðum undir fyrirsögninni „Aukið frelsi eða frelsissvipting?“ Niðurstaða leiðarans er sú að það þurfi stundum að víkja af leið frelsisins til þess að tryggja fólki frelsi. Þessi orwellska þversögn minnir mann á Víetnam-stríðið, þegar bandarískur herforingi útskýrði að menn sínir hefðu neyðst til þess að brenna þorp til grunna til þess að bjarga því frá kommúnismanum.

Frelsi tvö
Kristín Eva hefur mál sitt á því að útskýra, að hér takist á frelsi tvö: annars vegar frelsi veitingamanna til þess að ráða því hvernig aðstæður þeir vilja bjóða í von um að fylla salarkynni sín og hins vegar frelsi fólks til þess að geta fengið sér mat, kaffisopa eða áfengi án þess að þurfa að þola reykjarmengun. Síðan kemur eitthvert dæmalaust þvaður um neikvætt frelsi og jákvætt, sem höfundur kann greinilega engin skil á, en misskilningurinn er settur fram sem einhver grundvallarlögmál heimspekinnar!

Í stuttu máli heldur hún að frelsi manna til þess að reykja flokkist undir það að vera neikvætt frelsi, af því að það leiðir til ávanabindingar sem sé auðvitað voða neikvætt. Síðan gleymir hún reyndar að skilgreina jákvætt frelsi með sama hætti, en lesandanum skilst að vegna þess að það sé jákvætt að aðrir gestir og starfsmenn verði ekki fyrir heilufarsskaða af völdum reykjar sé það hin sortin. Er svona heimska boðleg í forystugrein útbreiddasta dagblaðs þjóðarinnar?

Það hefur gengdarlaus gnótt verið rituð um neikvætt frelsi og jákvætt. Menn geta lesið sér til gagns um neikvætt frelsi hjá John Locke, Gottfried Wilhelm Leibniz, Thomas Hobbes og Adam Smith, en um hið jákvæða fremur hjá Hegel, Rousseau og Marx. Menn geta svo velt því fyrir sér hvor hópurinn hafi orðið mannkyni til meiri blessunar. Til ofureinföldunar má orða muninn á þessum tveimur greinum frelsis svo: Neikvætt frelsi er frelsi frá áþján, en jákvætt frelsi er frelsi til tiltekinna gæða eða réttinda. Hið neikvæða frelsi er jafnan tengt frelsi einstaklingsins, en hið jákvæða oftast frelsi heildarinnar eða hópa. Um þetta flutti Sir Isaiah Berlin lærðan fyrirlestur í Oxford árið 1958, Two Concepts of Liberty, sem einnig hefur komið út á bók. Ég mæli með Liberty: Incorporating Four Essays on Liberty; ekki síst fyrir leiðarahóp Fréttablaðsins. Það er alveg ljóst hvort frelsið Sir Isaiah telur mikilvægara.

Svo má auðvitað deila um það hvort jákvætt frelsi sé frelsi í venjulegum skilningi. Getur frelsið átt við annað en einstaklinginn og frelsi hans undan oki annara? Rétt er að hafa í huga að orðið frelsi á í eðli sínu við hið neikvæða frelsi einstaklingsins. Orðsifjafræðin kennir okkur að orðið „frjáls“ sé dregið af „frí-háls“, sumsé maður, sem ekki er hlekkjaður um hálsinn, ekki þræll. Andyrði orðsins „frelsi“ er helsi, sem þýðir hálsfjötrar, og þá geta menn rakið afganginn sjálfir. Orðið sjálft er auðvitað miklu eldra heimspekilegum vangaveltum um eðli hugtaksins, en skýr merkingin vafðist ljóslega ekki fyrir áum okkar þó ekki hafi þeir lesið Hobbes. Hitt sakaði örugglega ekki heldur að þeir höfðu ekki Fréttablaðið að rugla í sér.

Ofbeldi hvað?
Hins vegar þarf ekki að fara út í svo lærða gagnrýni á þessa forystugrein Fréttablaðsins. Um leið og maður les eftirfarandi setningu í henni er rökvillan ljós.

Vel er hægt að færa fyrir því rök að með því að hleypa tóbaksreyk út í andrúmsloftið sé verið að beita aðra ofbeldi. Enginn á rétt á því að beita aðra manneskju ofbeldi í skjóli eignarréttar síns eða frelsis.

Eru einhver dæmi þess að menn hafi verið neyddir til þess, beittir frelsissviptingu, til þess að húka inni á veitinga- eða skemmtistað þannig að þeir komist ekki hjá því að anda að sér reyk úr öðrum? Auðvitað ekki (en hins vegar eru þess nokkur dæmi að mönnum sé með handafli meinað að vera inni á þeim af ýmsum ástæðum). Mönnum er fullkomlega frjálst að vera annars staðar en á skemmtistöðum, reyklausum sem reykfylltum. Allt tal um ofbeldi í þessu samhengi er því marklaus þvæla. Rétt eins og reykingafólk hefur til þessa sneitt hjá reyklausum stöðum, ætti reyklausu fólki, sem ekki vill vera nálægt reyk, að vera vandalaust að sneiða hjá reykingastöðum. Fólk, sem ekki reykir, en fer samt sem áður á reykstaði, er greinilega til í að leggja það á sig, þó því sé vonandi fullkunnugt um óhollustu reykinga og óþægindi, sem þeim fylgja. Rétt eins og fólk með góðan tónlistarsmekk getur hugsað sér að þola lyftutónlist fremur en að klífa stiga.

Er minna val betra?
Eins og fólk þekkir eru veitinga- og skemmtistaðir afskaplega mismunandi. Á einum er gert út á írska þjóðlagatónlist, en annar höfðar til íþróttaáhugamanna, sá næsti leikur gamla rokktónlist og enn einn sérhæfir sig í ódýrum bjór. Sumir miða við að gera hinum breiða fjölda til hæfis, aðrir þjóna þörfum jaðarhópa. Þetta er dásemd markaðarins í hnotskurn, eftirspurnin er margbreytileg en framboðið nægilega fjölbreytt til þess að flestir finni eitthvað við sitt hæfi. Þar á meðal voru reyklausir staðir. Sumir þeirra hafa blómstrað, en hið sama má auðvitað segja um marga reykstaðina fornu. En reyklausu staðirnir spruttu ekki upp eins og gorkúlur, líkt og ætla mætti ef eftirspurnin væri víðtæk og reyklausir litu á reykingar sem frágangssök. Hefði maður þó haldið að þar væri viðskiptatækifæri í lagi. Ég átta mig ekki alveg á því hvers vegna því er þannig farið, nema náttúrlega að það fólk, sem á annað borð hefur sérstaka ánægju af því að sækja barina, er sennilega meiri nautnaseggir en hinir og því líklegra til þess að reykja en ella.

Af þeirri ástæðu tók ég aldrei mark á neinum skoðanakönnunum, sem Lýðheilsustofnun pantaði, um að svo og svo stór hluti þjóðarinnar væri hlynntur reykbanni á veitinga- og skemmtistöðum. Ég hefði tekið meira mark á könnunum, þar sem úrtakið hefði verið fólk sem stundar slíka staði, en á endanum er aðeins mark takandi á einni könnun: hvað fólk velur sér sjálft í þessum efnum. En þar sem áður var val milli reyklausra staða og reykingastaða er nú ekkert val lengur sakir löðboðs. Í vali felst vald, eins og Guðlaugur Þór Þórðarson, nýskipaður heilbrigðisráðherra, benti á í viðtali við mig í föstudagsblaði Viðskiptablaðsins. Með því að taka fyrir valið hefur löggjafinn svipt borgarana valdi: því valdi sem felst í vali þeirra á veitinga- og skemmtistöðum. Það gladdi mig því að heyra að Guðlaugur Þór útilokaði ekki endurskoðun þessara ólaga, en hann taldi rétt að fá af þeim einhverja reynslu fyrst. Gott hjá honum.

En hvað um starfsfólkið og rétt þess? Auðvitað væri veitingamönnum í lófa lagið að ráða aðeins fólk, sem reykir, eða er til í að ráða sig upp á þau býti að vinna í andrúmslofti, sem vísast er ekki hið heisusamlegasta í bænum. Starfsfólk á börum þarf enda að sætta sig við alls kyns áreiti frá drukknu fólki, aukna ofbeldisáhættu, hávaða, megnan mannaþef og þungt loft, þó ekki sé tóbaksreyknum fyrir að fara. Rétt eins og starfsfólk á smurstöðvum þarf að sætta sig við sóðaskap, lögregluþjónar vita að þeir geta hæglega orðið fyrir barðinu á ofbeldismönnum, hafnarverkamenn leggja sig í áhættu við flutninga á sprengiefnum og heilsuspillandi efnum, það þykir bara svo og svo fínt að vera í öskunni, það fer ekki vel með lungu eða heila neins að rústberja og lakka tankadekk í skipum, klóakshreinsunarmenn eru ekki öfundsverðir og svo framvegis ad nauseam. Staðreynd málsins er nefnilega sú að fólk er til í að leggja ótrúlegustu hluti á sig í lífinu, bæði innan veggja heimilis og í vinnu. Svo framarlega, sem það telur ávinninginn eða umbunina dýrmætari.

Lágkúra í leiðara
Seinni helmingi forystugreinar Fréttablaðsins ver Kristín Eva til þess að taka dæmi til samanburðar og þar kemur hún upp um sig sem „tröll“ í þeim skilningi, sem við netverjar þekkjum mætavel af Usenet og hinum ýmsu spjallborðum. Hún minnist að vísu ekki á Hitler, sem jafnan er öruggasta merkið um tröllsskap, en það er kannski ekki skrýtið vegna þess að hann var einnig ötull og lítt umburðarlyndur andstæðingur reykinga. Nei, hún líkir andstæðingum hins fortakslausa reykingabanns við barnaníðinga!

Hún dregur þar fram frægt mál vestanhafs, þar sem ACLU tóku fyrir dómstólum málstað málfrelsis samtakanna NAMBLA, sem berjast fyrir því að karlar og drengir megi njótast refsilaust. Inn í málið dregur hún „öfga frjálshyggjumanninn Bill O'Reilly“, sem hefur nú hingað til talist íhaldsmaður í flestum skilningi og tók einmitt þann pólinn í þessu máli og fannst málfrelsið verða að víkja fyrir „frelsi barna til að verða ekki fyrir kynferðislegu ofbeldi“ eins og Kristín Eva útskýrir. Nú verður raunar ekki annað séð en að Kristín Eva og Fréttablaðið taki sér stöðu með O'Reilly gegn málfrelsinu, en hún telur það víst að ekki sé „hægt að verja hvað sem er í nafni frelsis“.

Þarna fellur hún í eigin gildru rökleysu og ógrundvallaðra fullyrðinga. ACLU voru ekki að verja hvað sem er. Samtökin voru að verja málfrelsið og ekkert annað. Þau voru ekki að taka afstöðu til, hvað þá með, baráttumála NAMBLA, heldur aðeins réttar þeirra til þess að flytja mál sitt. Alveg eins og ACLU hafa barist fyrir málfrelsi nazista, andstyggðarmálflutningi Westboro Babtist Church og tjáningarfrelsi vegna fleiri ógeðfelldra málsstaða. Með því eru ACLU engan veginn að taka undir málflutninginn heldur aðeins frelsið til þess að láta hann í ljósi. Rétt eins og Voltaire forðum. Þau tóku enda dyggilegan þátt í mannréttindabaráttu svertingja í Bandaríkjunum, börðust mjög gegn gyðingaandúð og birtingarmyndum hennar þar vestra og eiga mestan stuðning hjá borgaralegum vinstrisinnum á bandaríska vísu, aðallega á austurströndinni.

Til varnar vondum skoðunum
Punkturinn við málfrelsisákvæði í stjórnarskrá og lögum er nefnilega sá, að þau eru sett þar til varnar óvinsælum og umdeildum skoðunum, jafnvel röngum og heimskulegum. Almælt tíðindi og viðteknar skoðanir þarfnast engra slíkra varna.

Alveg á sama hátt tryggjum við margs konar grundvallarréttindi önnur í stjórnarskrá, lögum og jafnvel alþjóðasamningum. Auðvitað má finna dæmi um það hvernig takmarka þurfi þau réttindi á ýmsan hátt, en fyrir því þurfa þá að vera afar sterk og knýjandi rök, sem meðal annars þurfa að sýna fram á að ella sé brýnum hagsmunum stefnt í bráðan og öruggan voða. Um leið þarf að vera sýnt, að ekki sé hægt að girða fyrir hættuna með öðrum og vægari hætti. Sú meðalhófsregla er raunar rauður þráður í allri löggjöf réttarríkisins, að ekki sé gengið þumlungi lengra en nauðsynlegt er og að löggjöfin sé ekki meira íþyngjandi en nauðsyn ber til.

Hvað reykingabannið áhrærir er þar skautað glannalega framhjá öllum þessum sjónarmiðum. Þar er í fyrsta lagi gengið á eignarrétt veitingamanna til þess að haga rekstri sínum og nýtingu eigna sinna með öðrum hætti en þeim sjálfum sýnist. Í öðru lagi er í hávegum hafður réttur fólks, sem þarf ekki að vera þar frekar en það vill, því er frjálst að vera annars staðar, meðan eðlilegur og lögmætur áhugi reykingafólks til þess að hittast og ástunda ósið sinn er í engu virtur. Í þriðja lagi er allt meðalhóf látið lönd og leið, þannig að veitingamenn mega ekki koma sér upp sérstökum reyksölum eða öðru ámóta fyrirkomulagi þannig að bæði reykjandi og reyklausir geti við unað.

Lágmarkskröfur til leiðara og siðleysi
Um þetta allt má vel deila og lengi, en þá er lágmarkskrafa að menn viti um hvað þeir eru að tala, falli ekki í eigin rökgildrur og forðist lágkúru eins og að líkja andmælendum sínum við barnaníðinga. Þá kröfu hlýtur að mega gera til blaðs eins og Fréttablaðsins, sem manni sýnist að taki sjálft sig alvarlega og vilji að aðrir geri það líka. Síðan getum við skeggrætt um jákvætt frelsi og neikvætt og komist að niðurstöðu, niðurstöðu sem byggjandi er á og gefur ekki fordæmi um það að frelsið sé afgangsstærð og eignarrétturinn aðeins helgur þegar það hentar stjórnvöldum og áhugamönnum um félagsverkfræði.

Til allrar hamingju á Kristín Eva Þórhallsdóttir ekki síðasta orðið um þessi mál á leiðarasíðu Fréttablaðsins, því við hliðina á skrifar Illugi Gunnarsson, minn góði vinur og 3. þingmaður Suður-Reykjavíkur, einnig um reykingabannið og það af mun meiri skynsemi. Ég mæli eindregið með greininni, því hann skrifar hana af hófsemi og í talsvert styttra máli en ég hér (sem kannski er fullseint fyrir lesandann að vita hingað kominn!) En í lok greinarinnar fjallar hann um hinn siðferðislega þátt málsins og hann gerir það svo vel og skýrt, að ég vildi óska þess að ég hefði skrifað það. Því mig minnir endilega að ég hafi hugsað eitthvað á svipaða lund. Látum Illuga eftir lokaorðin, sem allir áhugamenn um stjórnmál og stjórnlög ættu að tileinka sér:

[…] ef stjórnmála- og embættismenn ætla með bönnum að koma í veg fyrir alla siðferðislega ámælisverða hegðan eða tryggja að við förum okkur ekki að voða, þá er verið að afsiða þjóðfélagið og gera hvert og eitt okkar ábyrgðarlaust. Siðferði hvers og eins okkar felst til dæmis í því að þurfa að velja og hafna, gera okkur grein fyrir því hverjar afleiðingar gerða okkar eru. Ef búið er að ákveða fyrir okkur hvað sé rétt og hvað sé rangt og allt rangt er bannað með lögum þá er siðferðið orðið ríkisvætt og þjóðfélagið nánast siðlaust. Þessar hugleiðingar leiða ekki til þeirrar niðurstöðu að allt eigi að leyfa, en það á að beita ríkisvaldinu af mikilli hófsemi, það á að gæta meðalhófs og það á að leyfa fólki að lifa lífi sínu eins og því sjálfu hentar, ábyrgðin á að vera fólksins, ekki ríkisins. 

 

Tala dýrsins

Í nýjasta tölublaði tímaritsins Ísafoldar er grein, sem mér skilst að fjalli um hagi dansmeyja á skemmtistaðnum og menningarsetrinu Goldfinger í Kópavogi. Ég hef ekki séð greinina og get því ekki fjallað um hana, en samkvæmt tilkynningu frá Birtíngi, útgáfufélagi Ísafoldar, er aðstæðum þeirra líkt við mansal. Aðalsölupunkturinn felst þó í myndbirtingu af staðnum, þar sem Gunnar I. Birgisson, bæjarstjóri í Kópavogi, er í aðalhlutverki, en með honum á myndinni eru — að mér skilst — tvær dansmeyjar af staðnum. Er svo gefið til kynna að Ásgeir Þór Davíðsson, staðarhaldari á Goldfinger, kunni að hafa notið kunningskapar við Gunnar í samskiptum sínum við bæinn. Ég ítreka að þessi lýsing er byggð á frásögnum en ekki af lestri greinarinnar.

Á vef Mannlífs, þar sem títt má finna ýmsan orðróm, var greininni lýst svo hinn 30. maí í færslu númer 661: 

Nektardansmeyjar og bæjarstjóri
Nektardansmeyjar á súlustaðnum Goldfinger upplýsa í Ísafold sem dreift verður á morgun að erlendir dansarar hafi sætt meðferð sem einna helst líkist mansali. Stúlkunum var jafnvel óheimilt að fara frjálsar ferða sinna. Í tímaritinu er einnig sagt frá tengslum Gunnars I. Birgissonar, bæjarstjóra í Kópavogi, og því að hann hafi verið tíður gestur á staðnum. Því til sönnunar er birt mynd af honum með tveimur dansmeyjum. Mikill titringur er þegar vegna málsins og hafa áhrifamenn reynt að stöðva birtingu greinarinnar…

Samkvæmt þessu er ekki verið að skafa utan af hlutunum. Sérstaklega á það auðvitað við um ásakanir um mansal, sem er grafalvarlegt mál. Mansal er ekkert annað en þrældómur, sem á síðustu árum hefur hlotið nýja aukamerkingu sem kynlífsánauð og þá er auðvitað verið að gefa í skyn að sitthvað fleira eigi sér stað en súludans. Nú veit ég auðvitað ekki hvað er nákvæmlega átt við þegar sagt er að „Stúlkunum [hafi verið] jafnvel óheimilt að fara frjálsar ferða sinna“, en ég minnist þess þó að þegar mest var rætt um nektardansstaði hér fyrir nokkrum árum og mjög var látið að því liggja af andstæðingum þeirra, að þar væri stundað vændi, þá brugðust eigendur staðanna við með því að samningsbinda útgöngubann dansmeyjanna um nætur til þess að fyrirbyggja slíkar aukabúgreinar. Þá var gerður góður rómur að því siðvæðingarátaki.

En sölukrókur greinarinnar er sem fyrr segir myndbirtingin af Gunnari. Nú kann að vera að sú myndbirting eigi erindi við lesendur til stuðnings meginefni greinarinnar, en að óséðu á ég erfitt með að verjast þeirri hugsun að með henni sé verið að gera út á bælda gægjuhneigð fremur en annað. Mannlíf segir að „áhrifamenn [hafi] reynt að stöðva birtingu greinarinnar“ og er það merkilegt ef satt reynist, en hvers vegna í dauðanum er þá ekki upplýst hverjir þessir áhrifamenn eru?

Mér er raunar sagt að eigendur útgáfunnar hafi lýst óánægju sinni með greinarbirtinguna fyrir dreifingu, svo kannski er átt við þá, en ritstjórinn Reynir Traustason mun ekki hafa gefið eftir ritstjórnarlegt sjálfstæði sitt. Það má svo til gamans geta þess að sumir eigendanna eru ekki fullkomlega ókunnir þeim geira, sem um ræðir, og áttu hagsmuna að gæta í Óðali á sínum tíma.

En birtingin virðist hafa farið fyrir brjóstið á fleirum. Í gærkvöldi birtist nefnilega annar orðrómur á vef Mannlífs, ekki með meiri tæpitungu en sá fyrri. Þar stóð:

Verslunarkeðja með mansali
Verslanakeðjan Kaupás tók í dag nýjasta hefti tímaritsins Ísafoldar fyrirvaralaust úr sölu án þess að gefa skýringar. Í Ísafold er fjallað um meint mansal og niðurlægingu kvenna á súlustaðnum Goldfinger í Kópavogi og tengsl Gunnars I. Birgissonar bæjarstjóra við staðinn. Birt er mynd af bæjarstjóranum illa til reika með dansmeyjum. Ein þeirra lýsir því að bæjarstjórinn hafi áreitt hana. Jón Helgi Guðmundsson, forstjóri Kaupáss, er aðaleigandi Byko-veldisins sem hefur höpfuðstöðvar í Kópavogi og vinskapur er milli hans og bæjarstjórans. Einsýnt er að Jón Helgi standi fyrir því að Ísafold en hann sýndi þann fádæma ruddaskap að skella á Elínu Ragnarsdóttur, framkvæmdastjóra Birtíngs, þegar hún leitaði í símtali skýringa á því að Ísafold var fjarlægt úr hillum verslanana síðdegis í dag. Því hefur ekki fengist skýring á því hvers vegna Jón Helgi er því svo andsnúinn að fjallað sé um mansal opinberlega…

Þarna er auðvitað gengið skrefinu lengra og sagt að Jón Helgi Guðmundsson í Byko sé ruddi, sem vilji með einhverjum hætti bera blak af mansali. Og þar af leiðandi aðhylist Kaupáss-keðjan mansal. Síðan er ýjað að því að kunningsskapur við bæjarstjórann jafngildi sekt um eitthvað. Hvílík röksemdafærsla og endemis della! Enn og aftur skal ítrekað að ég hef ekki lesið greinina, en samkvæmt fyrri Mannlífs-færslunni var þar lýst „meðferð sem einna helst líkist mansali“ en í seinni færslunni er því slegið föstu að greinin fjalli um „meint mansal“ eins og þar sé um augljóst brot að ræða, sem aðeins eigi eftir að fara sína leið í dómskerfinu.

Sjálfsagt hafa einhverjir „áhrifamenn“ haft samband, því skömmu eftir að færslan kom á vefinn var hún fjarlægð. En samt ekki fullkomlega. Hún lifir enn í kerfinu hjá þeim og má finna hér og ber vitaskuld færslunúmerið 666.

Svo leið nóttin en í býtið í morgun, um hálfsjöleytið sýnist mér, kom svo enn ein færslan, nokkuð samstofna þeirri horfnu. Þar hefur aðeins verið dregið úr, en nú er í fyrirsögn staðhæft að Kaupáss hylmi yfir með mansali! Gengur eitthvað á?

Í færslu númer 667 er enn hamrað á því að „þungavigtarmenn“hafi reynt að stöðva útgáfuna. Af hverju er Mannlíf að hylma yfir með þeim með því að láta þá njóta nafnleysis? Það er óskiljanlegt, nema það sé aðeins getgátur eða tilbúningur til þess að auka söluna.  Eins kemur fram að til séu fleiri myndir af Gunnari „undir svipuðum kringumstæðum“ og hvað skyldi það nú þýða? Væru þær fréttnæmar hefðu þær vitaskuld verið birtar, en það að nefna það eitt að þær séu til í pokahorninu ber keim af einhverju allt öðru en eðlilegri fjölmiðlun.

Það á vafalaust fleira eftir að koma upp í þessu máli og ég hef sterklega á tilfinningunni að það verði engum hlutaðeigandi til sóma, hvorki umfjöllunarefnum, heimildarmönnum, blaðamönnum né útgefendum. Þá stendur aðeins eftir sæmd lesenda.

.......................

Viðbót, færð inn kl. 13.22.

Reynir Traustason, ritstjóri Ísafoldar, hringdi í mig og við áttum ágætt samtal. Hann fullvissaði mig um það, að engin samsæri hefðu legið að baki horfnu færslunni. Hann hafi fyrir rataskap á tölvur gloprað henni burt og ekki verið jafnfundvís og ég á hana. Þess vegna hafi hann í morgunsárið skrifað færsluna aftur eftir minni og það skýri muninn á þeim. Ég trúi honum alveg.

Hann sagði mér einnig að starfsmenn Birtíngs myndu stilla sér upp fyrir utan verslanir Kaupáss og selja Ísafold þar í lausasölu, enda hefði hún jafnan verið söluhæsta tímaritið í þeim.

Sjómannadagurinn

Sjómannadagurinn er á sunnudag. Þessi grundvallaratvinnuvegur þjóðarinnar er að sönnu ekki jafnumfangsmikill og áður, sérstaklega ekki þegar litið er til hversu margir starfa við sjávarútveg, en á hinn bóginn stendur greinin í heild sinni með blóma og færir björg í þjóðarbú með miklu minni fyrirhöfn en áður. Þar valda meðal annars gríðarlegar tækniframfarir á öllum sviðum sjósóknar, en einnig verður ekki hjá því litið að það fiskveiðistjórnunarkerfi, sem við búum við, hefur reynst afar farsælt, bæði fyrir fisk og fiskimenn.

Ég get alveg játað það, að ég hef aldrei fellt mig við hvernig staðið var að tilurð kvótakerfisins og hending eða happdrætti í Hæstarétti varð til þess að útgerðarmenn fengu þar mikil réttindi í hendur með hætti sem margir telja ósanngjarnan. Í því samhengi er einnig rét að hafa í huga að til kerfisins var stofnað sem bráðabirgðakerfis og engum dat í hug að það yrði varanlegt. Á hinn bóginn var það á sína vísu mikið gæfuspor að koma á eignarrétti í greininni, en þannig höfum við Íslendingar sloppið við að miðin yrðu fyrir „harmleik almenningsins“, því menn ganga af meiru hirðuleysi um það, sem allir eiga (enginn á) en hitt þar sem þeir eiga beinna hagsmuna að gæta. Þess vegna get ég fellt mig við kvótakerfið, en nú orðið hafa nær allir kvótahafar orðið sér úti um kvótann með kaupum í góðri trú. Frá því verður ekki snúið án gífurlegs herkostnaðar fyrir þjóðarbúið allt.

En um leið eiga sér stað óþolandi atburðir eins og Flateyringar vöknuðu við á dögunum og nú reynir á hina nýju ríkisstjórn, þó fyrst og síðast verði það auðvitað Önfirðingar sjálfir, sem hafa gæfu sína í hendi sér. Ég vona af heilu hjarta að þar rætist skjótt úr, enda er á Vestfjörðum að finna dugnaðarfólk sem lætur ekki deigan síga þó á móti blási í eiginlegri sem óeiginlegri merkingu.

Í minningunni skein sól ávallt í heiði á sjómannadeginum. Þegar ég var lítill fór pabbi með mig í langar gönguferðir og á sjómannadag lá leiðin niður að Reykjavíkurhöfn, þar sem jafnan var múgur og margmenni. Skipin voru fánum prýdd, hreystimenni kepptu í stakkasundi og kappróðri, en mest spennandi þótti mér þó koddaslagurinn á ránni, þar sem annar keppandinn að minnsta kosti steyptist að lokum í sjóinn með miklum gusugangi. Þetta var mikill hátíðardagur.

Hann fékk aðra þýðingu fyrir mér á unglingsárunum þegar ég fór sjálfur á sjó (sem ég held að hafi verið mér lífsins hollasti skóli). Þá var það brýningin í öryggismálum sjómanna, sem hæst bar, og þó Ægir og Rán beri enn sín skelfilegu nöfn með rentu er ástandið með allt öðrum hætti en var, þegar menn litu nánast á mannskaða á sjó sem þolanlegar fórnir. En það er fleira, sem Sjómannadagsráð hefur áorkað og þar má helst telja ótrúlega elju og framsýni frumkvöðlanna við að reisa dvalarheimili fyrir aldraða og slitna sjómenn. Þeir töldu að í þeim efnum væri nær að treysta á sjálfa sig en hið opinbera. Af því má enn draga lærdóm í dag.

Ég vinn niðri við höfnina, í Slipphúsinu nánar til tekið, og þaðan hef ég útsýni yfir gömlu höfnina og slippinn. Sit aðeins kippkorn þar frá, sem Magnús Magnússon langafi minn hafði skrifstofur útgerðar sinnar um og upp úr aldamótum, en hann var jafnan kenndur við Alliance. Sjálfur var hann harðduglegur sjómaður, sem fór að stunda sjóinn á barnsaldri, var varla fermdur þegar hann var orðinn formaður á bát, tók síðar stýrimannapróf og kenndi í gamla Stýrimannaskólanum við Öldugötu. Um leið gaf hann sig að menntun og menningu, hafði ægifagra rithönd og skrifaði fullkomna spegilskrift af gamni sínu, hann var sigursæll í skautahlaupi hér á Tjörninni og var meðal stofnenda ÍR. Ætli það megi ekki kalla hann 20. aldar renaissance-mann?

Nú eru uppi hugmyndir um að reisa bryggjuhverfi þarna við höfnina og hið fyrsta sem borgaryfirvöldum hugkvæmdist, til þess að gera það að veruleika, var að flytja slippana burtu. En af hverju fylla þau þá ekki bara upp í höfnina? Ég held einmitt að það, sem gæði höfnina lífi, sé atvinnulífið og náin snerting við það. Skipin í slippnum gnæva eins og skúlptúrar á stöllum sínum og hamarshögg og logsuðuurg minna á að gangverk atvinnulífsins er undirstaða hins, að menn geti rölt um bryggjuhverfið og sötrað espresso — sem farmenn fluttu hingað á norðurhjara — í friði og spekt. Er nokkur ástæða til þess að hrófla við þeirri nálægð okkar borgarbúa við hafið og hetjur þess?

Til hamingju með daginn sjómenn!

Purple enn í Höllinni

Ég fór á afskaplega skemmtilega tónleika Deep Purple, sem Concert hélt í Laugardalshöll í gær. Það lifir lengi í gömlum glæðum og Ian Gillan náði að hita upp furðukaldan sal án vandræða. Það sást langar leiðir að bandið skemmti sér konunglega við þessa iðju, þó stofninn í henni sé kominn á sjötugsaldur. Röddin í Gillan er vitaskuld ekki alveg sú sama og áður, en þó er mesta furða hvað hann nær að keyra hana. Trumbuslagarinn Ian Paice er svo nánast náttúruundur og hefur engu gleymt. Ég hafði sérstaklega gaman af því að þó manni sýndist að hann hefði alveg nóg að gera við hendurnar á sér, þá munaði hann ekki um það að pota gleraugunum ofar á nefið með reglulegum hætti án þess að það kæmi niður á bumbubarningum. Það var helst að ég væri óánægður með gítarleikarann Steve Morse. Ég er ekki að ætlast til þess að hann stæli hinn eina sanna Ritchie Blackmore, en mér finnst gítarstíllinn hans alveg út úr kú með Purple. Hann er fingrafimur og getur leikið sér að 80's hármetal riffum með rifjárns ívafi, en mér fannst hann hvorki gera það vel né svo hæfði hljómsveitinni. Það ætti einhver að kynna Deep Purple fyrir Gumma Pé.

Þetta truflaði þó ekki upplifunina og það var frábært að rifja upp kynnin við slagara á borð við Strange Kind of Woman, Lazy, Space Truckin', Highway Star, Hush, Black Night og Smoke on the water. Og það var fjölskyldustemming í Höllinni, þar mátti finna fólk sem var á tónleikunum 1971, fólk á miðjum aldri eins og mig, glænýja metalhausa og krakka, sem kunnu lögin utan af og sungu þau með af lífs og sálar kröftum á háhesti á pabba.

Ian Gillan er merkilegur náungi fyrir margra hluta sakir, vel skrifandi og heimspekilega þenkjandi. Á vef sínum hikar hann ekki við að taka Richard Dawkins til bæna, gagnrýna hvernig Evrópusambandið er að fara með hans heittelskaða England og svo framvegis. Þar er líka að finna sambland af bloggi og sagnabanka, sem er gaman að glugga í. Gillan er ágætur sögumaður eins og sjá má á myndbandinu að neðan, þar sem hann greinir frá ýmsum örðugleikum árið sem hann söng með Black Sabbath. Það er eins og beint úr Spinal Tap, þó líkindin séu nær örugglega tilviljun. Í ræmunni minnist Gillan á Ronnie James Dio, fyrirrennara sinn í Sabbath, en hann hefur löngum verið talinn með allralágvöxnustu mönnum rokksins og er samkeppnin þó hörð.

Sagnir

Ég sé í orðrómi Mannlífs, að sá sem þar heldur á penna er nokkuð gramur í garð eiganda Íslandsprents, sem mun hafa í hyggju að gefa út nýtt blað sem keppa á við Söguna alla. Er talað um prentsvart siðleysi í því samhengi og verður ekki annað séð en að blaðamaðurinn sé nokkuð upptekinn af hagsmunum eigenda sinna, jafnótrúlegt og það nú er.

Geta Birtíngsmenn í alvöru verið hissa og hneykslaðir á því að einhverjir aðrir en þeir vogi sér að gefa út tímarit á Íslandi? Mér finnst það bera vott um khutspa í ljósi sögunnar, því eigendur Birtíngs (sem áður hét Fróði) keyptu fyrirtækið eftir að hafa gert einstaklega harða hríð að því, fyrst með tímaritaútgáfu 365 og þegar það gekk ekki með tímaritaútgáfu Fögrudyra. Tímaritaútgáfa 365 helgaðist af því að búa til misvandaðar eftirlíkingar af tímaritum Fróða og það var ekkert sérstaklega farið í felur með það eins og sjá mátti þegar Hér og nú stældi Séð og heyrt. Fögrudyr voru sömuleiðis stofnaðar utan um Ísafold, sem stefnt var gegn Mannlífi (en var óneitanlega engin eftirlíking og þvert á móti mun betra blað), og síðan voru gefin út einhver skammæ blöð, sem var stefnt gegn titlum Fróða/Birtíngs.

Mér þóttu allar þessar eftirlíkingar frekar ömurlegar, aðallega vegna þess að þær áttu sér engan sjálfstæðan tilgang, annan en þann að skaða keppinaut á auglýsingamarkaði. Atlagan mistókst að því leyti að blöð Birtíngs lifðu af en hin ekki, ef Ísafold er undanskilin enda var hún allt annars eðlis. En hún tókst að því leyti að Baugur komst yfir allt saman.

En er eitthvað við slíku að segja? Á maður að bölsótast út í Caleb Badham, sem fyrstur bruggaði Pepsi, fyrir ófrumleika eða láta sér nægja að leggja mat á mjöðinn út frá bragði og verði? Ég hallast að hinu síðarnefnda. Sem félagi í Sögufélagi hlýt ég því að fagna aukinni samkeppni í útgáfu rita um sagnfræðileg málefni um leið og ég skora á lesendur þessara lína að ganga til liðs við Sögufélag, sem gefur út tvö tímarit og alls kyns fræðirit.

Ráðherrar Sjálfstæðisflokksins

Þá er Geir H. Haarde búinn að kynna ráðherralista sinn og hann er lýsandi fyrir Geir, þar er að öllu farið með gát og engar byltingar boðaðar. Ráðherrarnir eru sex og valinn maður í hverju rúmi.

Eigi að síður má gera athugasemdir við samsetninguna á listanum, þó ekki sé unnt að finna að verjum ráðherra fyrir sig. Ég hygg að snöggasti bletturinn á listanum felist í kynjasamsetningunni. Líkt og í þingflokki Samfylkingarinnar er um þriðjungur þingmanna konur, en samt er ekki nema einn ráðherra flokksins kvenkyns. Einn sjötti. Það þykir mér nokkuð á skjön við þær jafnréttisáherslur, sem gætt hefur í auknum mæli í málflutningi flokksins að undanförnu. Sérstaklega sker það í augu í samanburði við Samfylkinguna með sína jöfnu kynjaskiptingu í ráðherrastólum.

En það má líka finna að því hversu misjöfn dreifing er á ráðherrum eftir kjördæmum. Í raun er Einar K. Guðfinnsson eini landsbyggðaráðherrann, þó Árni M. Mathiesen sitji á þingi fyrir Suðurkjördæmi; það er eiginlega ekki hægt að verða hafnfirskari en Mathiesenar. En á móti má auðvitað nefna að Guðlaugur Þór Þórðarson er Borgnesingur að uppruna og var eitt sinn varaþingmaður fyrir Vesturland.

Það þarf ekki að fjölyrða um hæfileika Geirs H. Haarde sem forsætisráðherra, en ég skal játa að ég varð eilítið hissa að Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, varaformaður Sjálfstæðisflokksins, skyldi kjósa að vera um kyrrt í menntamálaráðuneytinu. Hún hefur vaxið mjög sem stjórnmálamaður upp á síðkastið og vann glæsilegan sigur í kjördæmi sínu. Því hefði ég haldið að hún kysi eitthvað annað en kyrrstöðu í ráðherrastóli. Nú er hætta á að menntamálin eignist hana í stað þess að hún tileinki sér fleiri málaflokka. En menntamálaráðuneytið er auðvitað valdamikið og hún telur sig líkast til eiga mikilvægum verkefnum þar ólokið.

Markaðurinn fagnar því vafalaust að Árni M. Mathiesen skuli áfram vera fjármálaráðherra; hann kann fáu betra en stöðugleika og Árni hefur til að bera þá nauðsynlegu gætni og kostgæfni, sem embættið krefst. Eins er ég sérstaklega ánægður með að Einar K. Guðfinnson skuli áfram vera sjávarútvegsráðherra og fá landbúnaðarráðuneytið að auki. Hann hefur að mínu viti verið afar farsæll í embætti og bryddað upp á nýjungum í ráðuneytinu. Hann er líka frjálslyndur maður, þannig að það má vonast til þess að honum verði ágengt í landbúnaðarráðuneytinu. En ég skal játa að ég hefði ekki sýtt ef Samfylkingin hefði tekið við landbúnaðarráðuneytinu, hún eru sannast sagna mun líklegri til þess að koma landbúnaðinum úr forneskjunni en Sjálfstæðisflokkurinn.

Ég er einstaklega ánægður með að Björn Bjarnason skuli vera dómsmálaráðherra áfram. Ekki aðeins vegna þess að hann er einstaklega duglegur og skeleggur ráðherra, heldur eiginlega ekki síður vegna þess að með skipun hans sýnir forsætisráðherra að hann lætur hið nýja auðvald ekki skelfa sig.

Sjálfstæðisflokkurinn hefur undanfarna landsfundi samþykkt ályktanir um að flokkurinn þurfi að taka heilbrigðismálin að sér. Þar bíða mörg knýjandi verkefni, en hið stærsta er allsherjar kerfisbreyting þeirra, því við það verður ekki lengur unað við árlega krísu í heilbrigðisgeiranum, þar sem peningar eru ávallt upp urnir sama hve mikið fé er látið til hans renna. En jafnvel þó menn einhendi sér ekki í slíkan slag er heilbrigðisráðuneytið afar erfitt, eins og best sést á því að sjúkraþjálfinn Siv Friðleifsdóttir náði ekki einu sinni tökum á ráðuneyti sínu, hvað þá heilbrigðiskerfinu á þessu rúmlega ári sínu þar á bæ. Sagan bendir til þess að starfinn sé í besta falli vanþakklátur, þennig að þetta er mikil áskorun fyrir Gulla að ganga beint í þetta erfiða ráðuneyti. En hann er vanur að taka sjensa á sínum pólitíska ferli og lengst af verið sigursæll. Af sama leiðir að hann er bardagamaður og það veitir sjálfsagt ekki af því í þessu ráðuneyti. Það er mikils krafist af honum en það er líka til mikils að vinna.

Ég heyri í kringum mig að sumir eru óánægðir með að Bjarni Benediktsson skuli ekki hafa orðið ráðherra. Ég get tekið undir það. Alveg eins og ég hefði kosið að sjá Illuga Gunnarsson fara beint í ráðherrastól og að ráðherraliðið hefði betur endurspeglað hina öru endurnýjun þingflokksins í undanförnum tvennum kosningum. En ég hef líka heyrt hinu fleygt, að Bjarni kunni að vera kvaddur í ráðherraliðið síðar á kjörtímabilinu. Ég vona að það gangi eftir, því annars óttast ég að hann ákveði að snúa sér alfarið að fyrirtækjarekstri og það er illt ef stjórnmálalífinu helst ekki á mönnum af hans kalíberi.

Guðlaugur Þór verður heilbrigðisráðherra

Bleikjan

Það var gys gert að okkur sjálfstæðismönnum í borgarstjórnarkosningunum í fyrra fyrir að dirfast að nota bleikan lit í auglýsingum. En í umræðu um vandræðaganginn yfir nafngift ríkisstjórnar Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks í Silfri Egils fyrr í dag átti Sigurður G. Tómasson, útvarpsmaður, þá hugmynd, að hún yrði nefnd eftir Þingvallableikjunni, sem hann setti í um daginn. Mér segir svo hugur um að jafnréttismál verði nokkuð á dagskrá hinnar nýju stjórnar. Væri þá ekki gráupplagt að henda þetta á lofti og nefna stjórnina Bleikjuna?

Hvað á barnið heita?

Hér áður fyrr á árum fengu ríkisstjórnir gjarnan nafngiftir, en yfirleitt voru þau nú frekar valin af kerskni en öðru. Oft var þar vísað til hástemmdra yfirlýsinga um stefnu þeirra, eðli og inntak. Þannig heyra menn kannski ekki lengur í gegnum nið sögunnar þann hæðnistón, sem jafnan fylgdi Stjórn hinna vinnandi stétta (1934-39). Þá þótti nokkrum tíðindum sæta að Alþýðuflokkurinn á mölinni og Framsóknarflokkurinn í moldinni gætu starfað saman og málgögn flokkanna tönnluðust á samstarf hinna vinnandi stétta í aðdraganda stjórnarmyndunar, þar sem bændur og verkamenn tækju höndum saman gegn „iðjuleysingjum, bröskurum og slæpingjum“, eins og þorri Reykvíkinga var nefndur af þeim, en guðfaðirinn var vitaskuld Hriflu-skrímslið, þó þeir Hermann Jónasson og Eysteinn Jónsson boluðu honum blessunarlega frá landstjórninni. Ráðherrarnir, sem skipuðu stjórnina þóttu á hinn bóginn ekki beinlínis salt jarðarinnar eða fulltrúar alþýðunnar og því festist nafnið. Snorri vissi hvað hann söng um oflofið.

Alveg eins voru fyrirheitin hent á lofti þegar Nýsköpunarstjórnin fékk sitt nafn og Viðreisnin sömuleiðis, en það vildi þeim til happs að nöfnin voru ekki neikvæð og áður en yfir lauk gátu viðkomandi stjórnarflokkar haldið því fram með góðri samvisku, að þær hefðu borið nafn með rentu. Stefanía og Ólafía voru nefndar eftir forsætisráðherrunum Stefáni Jóhanni Stefánssyni og Ólafi Jóhannessyni, en það var nú ekki í neinu sérstöku virðingarskyni.

En svo hafa ekki allar ríkisstjórnir fengið nöfn af þessu tagi. Sú ríkisstjórn, sem nú er senn á förum, eignaðist þannig ekkert viðurnefnið og hefði maður þó haldið að einhver hefðu fundist tilefnin. Hið sama átti við um ríkisstjórn sömu flokka undir forsæti Geirs Hallgrímssonar. Sumir reyndu eitthvað fyrir sér í þeim efnum, en allt var það fremur kreistingslegt og ekkert þeirra festist. Stöku stjórnir hafa svo hlotið fjarskahlutlaus nöfn: Þjóðstjórnin á styrjaldarárunum lýsti eðli hennar næsta vel og Viðeyjarstjórn Davíðs Oddssonar og Jóns Baldvins Hannibalssonar vísaði fyrst og fremst til fundarstaðarins, þar sem hún var mynduð, þó mörgum hafi þótt sniðugt að í nafninu fólst hljóðlíkingarvísun til Viðreisnarstjórnar sömu flokka.

Skipta nöfn máli?
Til forna þótti mönnum nöfn skipta miklu máli. Þannig var hið raunverulega nafn Rómar strangleynilegt, svo óvinir hennar gætu ekki notfært sér þá vitneskju með galdri eða ámóta til þess að sigrast á henni. Það þekkir enginn nú. Eins er rík hefð fyrir því meðal kristinna og annarra trúarbragða að nefna þann vonda ekki réttu nafni af ótta við að auka honum mátt eða jafnvel kalla hann til sín. Sjálft nafn Guðs gyðinga og kristinna manna er að líkindum ekki þekkt lengur, þó einhverjar launhelgar finnist, sem þykjast búa yfir því. Hann fyrirbauð enda í boðorði að það væri lagt við hégóma. Gyðingar forðast enn þann dag í dag að nefna hann nema með auknefnum og jafnvel þau eru vandmeðfarin, jafnt á hebresku sem öðrum tungum. Í texta skrifa trúaðir gyðingar þannig yfirleitt „G*ð“ þurfi þeir að víkja að honum.

Menn þurfa þó ekki að seilast svo langt til þess að átta sig á því að nafngiftir skipta máli. Ekki er langt síðan menn rökræddu það hvort N1 væri gott nafn og frumlegt á benzínstöðvar, reglulega er boðið til samkeppni um ný nöfn á fyrirtæki, hús og hvaðeina og á góðum dögum hlæja Íslendingar og mæra Eirík rauða Þorvaldsson sem föður almannatengsla fyrir að hafa gefið Grænlandi það nafn.

Í persónulega lífinu þekkja það svo flestir hvílíkur vandi er að velja börnum nafn. Foreldrar hafa ýmsar aðferðir og markmið við það val, en enginn gefur það út í loftið að óathuguðu máli. Það eiga allir menn sameiginlegt óháð menningu. Óhætt virðist því að slá föstu að í hugum fólks skipta nöfn verulegu máli.

Baugsstjórn eða hvað?
Þetta er orðið pólitískt þrætuepli vegna hinnar ómynduðu ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar, sem líklegt verður að teljast að verði mynduð á næstu dögum. Jón Sigurðsson, formaður Framsóknarflokksins, og ýmis flokkssystkin hans hamra á því að hún verði réttnefnd Baugsstjórn og vísa þar til þess, að Hreinn Loftsson, stjórnarformaður Baugs, hafi í kosningabæklingi Samfylkingarinnar, sem dulbúinn var sem sérútgáfa DV (sem er réttnefndur Baugsmiðill), lagt á það mikla áherslu að af stjórnarsamstarfi þessara tveggja flokka yrði. Í því samhengi er einnig minnst á þá taug, sem verið hefur milli Baugs og forystu Samfylkingarinnar, en Ingibjörg Sólrún Gísladóttir var á sínum tíma óþreytandi við að taka upp hanskann fyrir auðhringinn og naut þeirra tengsla á ýmsan hátt. Haldi menn að það sé allt í fortíðinni geta þeir velt fyrir sér hvaðan Samfylkingin fékk sínar 30.000 rauðu rósir í kosningabaráttunni um daginn og við hvaða verði.

Hitt er svo annað mál hvort að sú staðreynd, að þetta ríkisstjórnarmynstur sé Baugi þekkilegast, þýði að stjórnin yrði á einhvern hátt á hans vegum, þó einstakir eða einstakur ráðherra hennar væri kannski hollari Baugi en hollt væri. Á það má minna að í skoðanakönnunum — meðal annars á þessari síðu! — hefur komið fram, að margir telja þetta samstarf ákjósanlegast. Sá áhugi er meiri í atvinnulífinu en meðal almennings, eins og fram kom í könnun Miðlunar fyrir Viðskiptablaðið, sem gerð var meðal stjórnenda í einkageiranum, og hefur komið enn sterkar í ljós síðustu daga í viðbrögðum markaðarins.

Nei, að því leyti er nafngiftin enn innistæðulaus, þó pólitískir andstæðingar flokkanna hafi gaman af að nudda þeim upp úr henni, enda sárnar stjórnarflokkunum in spe það báðum verulega, af sitt hvorri ástæðunni. Hins vegar bíður maður málefnasamnings ríkisstjórnarinnar með eftirvæntingu. Verður þar eitthvað að finna til þess að treysta íslenskt atvinnuumhverfi og fjármálalíf, auka ábyrgð og þar fram eftir götum? Í því samhengi hlýtur maður sérstaklega að líta eftir hlutum eins og ábyrgð stjórnenda gagnvart almenningshlutafélögum, upplýsingaskyldu þeirra og stjórnarmanna, hlutverks og styrks Fjármálaeftirlitsins, yfirtökuskyldu og þannig mætti áfram telja. Af ávöxtunum skulið þér þekkja þá.

Hvaða nöfn eru þá tiltæk fyrir þessa ríkisstjórn, ef um semst? Vinur minn stakk upp á Kaffibætisbandalaginu, en mér finnst það nú fulllangtseilst. Ég sá einhversstaðar Geirrún og Geirbjörg, en það er kreistingur, sem engin hætta er á að festist. En hvernig ríkisstjórn verður þetta? Báðir flokkar hafa þokast nær miðju undanfarna mánuði og ég hygg að þeir muni nálgast hvor annan enn meira í ríkisstjórn. Þar verður sjálfsagt lögð meiri áhersla á „fagleg vinnubrögð“ en pólitíska stefnufestu og ekki kæmi mér á óvart þó pólitískur rétttrúnaður næði nýjum hæðum. Ríkisvæðing stjórnmálaflokkanna á vafalaust enn eftir að aukast og á þingi sitja nánast tómir atvinnustjórnmálamenn, mengaðir af póst-módernískum viðhorfum til lífsins og verkefna sinna.

Í því samhengi leyfi ég mér því að leggja það til að hin nýja ríkisstjórn verði kölluð Stjórn hinna talandi stétta.

 

Boðið upp í dans

Á kosninganótt getur ýmislegt ófyrirséð gerst og jafnvel í beinni útsendingu, eins og ég fékk sjálfur að reyna í viðtali við Ríkissjónvarpið, þegar minn gamli skólabróðir Úlfur Hróbjartsson fékk þá skínandi hugmynd að hringja í gemsann minn, sem hann réttilega giskaði á að ég hefði gleymt að þagga niður í.

Annað slíkt ógleymanlegt augnablik átti sér stað á sjötta tímanum um nóttina, þegar viðtal var tekið við Illuga Gunnarsson, þingmann okkar Reykvíkinga, á heimili hans, þar sem margir voru gestkomandi að samfagna honum. Tveir gestanna ákváðu að reyna að fipa þingmanninn með því að hafa uppi hljóðlátan dáraskap utan myndsviðs tökuvélarinnar, en þannig að Illugi kæmist ekki hjá því að sjá þá. Hann stóðst þessa þrekraun með prýði, en þeir félagar áttuðu sig ekki á einum óvæntum gagnleik myndatökumannsins. 

Fyrstir með fréttirnar

Eða eiga menn kannski að bíða eftir fréttunum áður en þeir skrifa þær?